Borç freni: diğer ülkelerde nasıl işliyor
Kamu borcu ile nasıl başa çıkılır? Bu sadece Almanya'daki borç freniyle ilgili tartışmalarda gündeme gelen bir konu değil. Uluslararası alanda da çeşitli kurallar var - ya da yok. İşte birkaç örnek:
AB
AB düzeyindeki borç kuralları temel olarak bir üye devletin borç düzeyinin ekonomik çıktının yüzde 60'ını aşmamasını öngörmektedir. Buna ek olarak, genel hükümet açığı - yani kamu bütçesinin gelir ve giderleri arasındaki fark, ki bu farkın öncelikle borçlanmayla karşılanması gerekir - gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYH) yüzde üçünün altında tutulmalıdır. Koronavirüs krizi ve Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısının sonuçları nedeniyle bu kurallar 2024 yılına kadar askıya alınmıştır.
AB borç kurallarına ilişkin bir reform şu anda tartışılmaktadır. Avrupa Komisyonu'nun bir önerisi, koronavirüs krizi ve Ukrayna'daki savaşın sonuçları nedeniyle yüksek borçlu ülkelere borç ve bütçe açıklarını azaltma konusunda daha fazla esneklik tanınmasını öngörüyor. Her ülke için uzun vadede borç ve açıkları azaltmanın bireysel yolları olmalıdır. Öneriler Avrupa başkentlerinde tartışmalı. Örneğin Alman hükümeti katı ve standartlaştırılmış asgari gereklilikler talep ederken Fransa tek tip kurallara karşı çıkıyor.
Fransa
Almanya'nın aksine Fransa'nın anayasasında borç freni bulunmuyor ve geleneksel olarak tutumlu bütçeleme yerine borçla finanse edilen yatırımları tercih ediyor. Sıkı tasarruf tedbirleri uygulamak komşu ülkede her zaman popüler olmamıştır. Koronavirüs salgını ve Ukrayna'daki savaş sırasında bile Paris, milyarlarca dolarlık cömert yardımlarla şirketleri ve halkın alım gücünü destekledi. Fransa, 2022 yılı sonunda ekonomik çıktısının yüzde 111,6'sı oranındaki borç oranıyla AB'de en alt sıralarda yer alıyor.
Bu nedenle Fransa Sayıştayı uzun süredir kamu maliyesinin konsolidasyonu çağrısında bulunuyor. Hükümet, 2027'deki görev süresinin sonuna kadar bütçe açığını AB sınırı olan %3'ün altına çekmek istiyor. Cari yılda yüzde 4,9'luk bir açık beklenirken, borç oranının yüzde 109,7'ye düşmesi öngörülüyor.
ABD
ABD'de Kongre düzensiz aralıklarla bir borç tavanı belirler ve hükümetin ne kadar borç alabileceğini belirler. Bu limit, yüz yıldan uzun bir süre önce uygulamaya konulmasından bu yana onlarca kez yükseltilmiştir, aksi takdirde para tükenecektir. Cumhuriyetçiler ve Demokratlar borç tavanının yükseltilmesi konusunda düzenli olarak çatışıyor. Bu yıl, dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD bir kez daha temerrüde düşmekten kıl payı kurtuldu. Yaklaşık 31,4 trilyon dolarlık (yaklaşık 28,9 trilyon avro) borç tavanına yılın başında ulaşıldı. Maliye Bakanlığı yükümlülüklerini yerine getirebilmek için sermaye rezervlerine başvurmak zorunda kaldı.
Haftalar süren çekişmelerin ardından her iki taraf da ABD'de borç tavanının 2025 yılına kadar askıya alınması ve bunun karşılığında ABD Başkanı Joe Biden'ın Demokratlarının arttırmak istediği federal bütçenin büyüklüğünün fiilen dondurulması konusunda anlaştı. Temerrüde düşülmesi küresel bir mali krizi ve ekonomik gerilemeyi tetikleyebilirdi. ABD Hazine Bakanı Janet Yellen defalarca borç tavanının mevcut haliyle kaldırılması çağrısında bulundu.
İtalya
İtalya'da da bütçe disiplini aslında anayasada yer almaktadır. Anayasa 2012'den bu yana "Kamu idareleri AB hukukuna uygun olarak dengeli bütçeler ve sürdürülebilir kamu borcu sağlamalıdır" demektedir. Mekanizma, istisnalara ve yorumlara yer vermekle birlikte Alman borç frenine benzemektedir. Örneğin, parlamentonun salt çoğunlukla lehte oy kullanması halinde "olağanüstü olaylar" durumunda daha yüksek yeni borçlanmaya izin verilmektedir.
Ancak, daha fazla disipline yönelik gönüllü taahhüt İtalyan siyasetinde hiçbir şekilde gerçekleşmedi. Borç dağı 2012'den bu yana azalmamış, aksine önemli ölçüde artmıştır. AB Komisyonu'nun son rakamlarına göre, ulusal borç bu yılın sonunda gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYH) yüzde 139.8'ine ulaşacak. Hatta uzmanlar 2025 yılına kadar brüt borç seviyesinin yüzde 140.9'a ulaşacağını tahmin ediyor. Başbakan Giorgia Meloni hükümetinin bütçesi de 2024 yılı için 16 milyar avroluk yeni borç öngörüyor. Hükümetin tahminine göre bütçe açığı GSYH'nin mevcut yüzde 3.6'sından yüzde 4.3'üne yükselecek.
Büyük Britanya
Birleşik Krallık'ta yasal bir borç freni yoktur, ancak mali hedefler vardır. Bunlar arasında kamu sektörünün net borçlanmasının bir tahmin döneminin beşinci yılında gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde üçünü aşmaması gerektiği gerçeği de yer almaktadır. Bütçe Sorumluluk Ofisi'ne (OBR) göre bu hedef mevcut gidişatla karşılanabilir. Sosyal harcamalar için de bir üst sınır bulunmaktadır. Ancak her iki hedef de "Birleşik Krallık ekonomisinde önemli bir olumsuz şok" yaşanması halinde Hazine tarafından askıya alınabilir.
Kaynak: www.dpa.com