"Ve bu bir daha olmamalı"
Çocukken Almanlar tarafından sınır dışı edildi. Birkaç toplama kampından sağ kurtuldu. Yahudi üvey babası tarafından istismar edildi. Sonunda çöktü. Barbara Yelin, Emmie Arbel'in yaşam öyküsünü kayda geçirdi ve günümüze bir köprü kurdu.
Emmie Arbel, İsrail'in Kirjat Tiv'on köyündeki mutfak masasında oturmuş, aile ağacı üzerinde çalışmaktadır. Anne babası ve büyükanne ve büyükbabası Holokost'ta öldürülmüş. Menachem ve Rudi kardeşler birçok toplama kampından sağ kurtulmuş. Çocuklar ve torunlar, yeğenler İsrail'de, ABD'de ya da Almanya'da yaşıyor.
Geçmiş, bugün ve gelecek, "Emmie Arbel" adlı grafik romanın bu sahnesinde bir araya geliyor. Babara Yelin tarafından yazılan ve Reprodukt tarafından yayınlanan "Hafızanın Rengi"(örnek). Soy ağacı, tüm dallanmaları, tüm kırılmaları ve tüm acılarıyla ailenin hikayesini anlatıyor.
Emmie Arbel için geleceğinin olmadığı anlar vardı. 1937'de Lahey'de doğdu, 1942'de ailesiyle birlikte sınır dışı edildi. Çocukken Westerbork transit kampından, Ravensbrück ve Bergen-Belsen toplama kamplarından sağ kurtuldu. Ravensbrück'te tifüs hastalığına yakalandı ve revire gönderildi; burada ölmekte olanların ve ölülerin arasında yattı. "Öleceğimi biliyordum" diyor.
Ancak Arbel Holokost'tan kurtulmuş, savaştan sonra İsveç'e, ardından Hollanda'ya taşınmış ve son olarak bugün hala yaşadığı İsrail'e göç etmiş. Yelin'in şimdi onun hikayesini anlatıyor, daha doğrusu çiziyor olması büyük bir şans. Sadece Arbel'in başlangıçta çizgi roman mecrasına şüpheyle yaklaşması nedeniyle değil. Ama her şeyden önce tüm hikayesini anlatabilmesi için uzun bir yolculuk yapması gerekti.
Savaştan 30 yıl sonra çöküş
Bu yüzden kitap tam bir çöküşle başlıyor. 1977'de, savaşın sona ermesinden 30 yıldan fazla bir süre sonra, Arbel artık yapamaz hale gelir. Uzun zamandır bastırdığı anıları sel gibi geri gelir. Sadece annesinin yitip gittiğini ve sonunda öldüğünü gördüğü Holokost anıları değil, aynı zamanda Yahudi üvey babası tarafından yıllarca istismar edildiği savaş sonrasına ait travmalar da. Yardım arıyor ve yavaş yavaş çocukluğunun ve gençliğinin dehşetiyle yüzleşmeyi başarıyor.
Yelin bu hikâyeyi kronolojik olarak değil, anıların işleyişi gibi çağrışımsal olarak anlatıyor. Olay örgüsü, Arbel'in toplama kamplarındaki çocukluğu, Hollanda'daki gençliği, büyümesi ve İsrail'deki bugünü arasında gidip geliyor - Arbel'e her zaman bir huzursuzluk eşlik ediyor, Yelin onu çoğu zaman elinde bir sigarayla çiziyor. "Hiçbir yerde kalmadım" diyor Arbel. Karikatür, anılar silikleştiği, ortaya çıktığı ve tekrar kaybolduğu için ortaya çıkan boşluklar bırakıyor. Arbel tekrar tekrar "Hatırlamıyorum" diyor.
Hikaye, tüm dehşetlere rağmen asla pes etmeyen, hayatını kendi ellerine alan, bir aile kuran ve sonunda tüm bunları okul sınıflarının önünde ve nihayetinde Barbara Yelin'e anlatacak gücü bulan kahraman tarafından bir arada tutuluyor. Ödüllü çizgi roman sanatçısı, geçmişin dehşetini simgeleyen, neredeyse siyaha kayan koyu mavi tonları ile günümüz İsrail'inin güneşle ıslanan sarı ve yeşil tonları arasındaki renk düzenini kılavuz ilke haline getiriyor. Karikatür formu, zıtlıkları birleştirmeyi, yan yana getirmeyi, hatta birleşmelerine izin vermeyi mümkün kılıyor.
Yelin daha önce de Nasyonal Sosyalizm dönemindeki bir kadını bir çizgi romanın merkezine yerleştirmişti: Kendi aile geçmişinden esinlendiği "Irmina "da, Nasyonal Sosyalizm'in bir takipçisinin hikayesini anlatır. Yelin bu kez kurgulamadan kaçınıyor ve bunun yerine çizerin kendisinin de yer aldığı çizgi röportaj biçimini seçiyor. Arbel'i tekrar tekrar gündelik anlarda gösteren bu yaklaşım, çok daha yoğun bir yaklaşımı mümkün kılıyor. Burada hafıza bir geriye dönüş, bir hikaye değil, kalıcı bir durumdur. Geçmiş Arbel'in etrafını sarar, ondan kurtulamaz - sık sık karanlık anların renklerini yansıtan mavi kıyafetler giyer.
Ev artık güvenli değil
Arbel'in hikayesinin bir kısmı "Aber ich lebe - vier Kinder überleben den Holocaust" ( Beck) adlı antolojide yayımlandı. Bu kitap, Shoah'dan çocukken sağ kurtulan ve kaderlerini anlatabilen son nesil çağdaş tanıklar hakkındadır. "Belleğin Rengi "nde Arbel, "Hissettiklerimi kimsenin anlayamayacağı duygusuna kapılıyorum" diyor. "Ama eğer bu konuda konuşmazsam, diğerleri de anlayamaz. Ne olduğunu anlayamazlar. Ve bu bir daha olmamalı."
Ancak Yelin yeni kitabında Holokost'u hatırlamanın ötesine geçiyor. Kitabın en güçlü yanı, Arbel'in tüm hikayesini anlatması. Sonuçta, Shoah'ın dehşetinden kaçanların hayatları İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra da devam etti. Birçoğu bir macerayla karşı karşıya kaldı, çünkü nerede hoş karşılanacaklardı ve güvende olacaklardı? Ve yaşadıklarıyla nasıl başa çıkacaklardı? Arbel bir İsrail kibbutzunda yaşarken, orada kimse toplama kamplarında neler olduğuyla ilgilenmiyordu. "Kamplarda bulunduğum için utanıyordum" diyor Arbel. Bu yüzden sonunda bir sinir krizi geçirene kadar sessiz kalmış.
Güvenli bir sığınak arayışı, İsrail'in büyük bir terör saldırısının kurbanı olduğu ve kendini savunmaya çalıştığı günümüze de bir köprü oluşturuyor. Arbel, Hamas terör saldırısı sırasında Ravensbrück'teki anma çalışmaları için Avrupa'daydı. Yelin geçtiğimiz günlerde Süddeutsche Zeitung gazetesine verdiği demeçte "Evini özlüyor" dedi. "Buranın artık güvenli bir yuva olmadığı gerçeği onu çok üzüyor."
Kaynak: www.ntv.de
